QALINKAA WAX SUUREEYA

Qalinku waa aalad qoraalka lagu sameysto, erey ahaan waxaan magacaas la wadaagnaa dadyowga carabta oo afkooda lagu yiraahdo “Qalam”, halka inaga aynu ugu dhawaaqno “Qalin”, waxaa waayihi hore la isticmaali jiray qalin ka sameysan geed la qoray, dabadeedne qad inta lagu daarto lagu xarriiqo warqad, bug, loox, caleenta geedaha, lafaha iwm. Qalinka waxaa lagu ilaaliyaa aqoonta noocee doonto ha noqotee iyo fikirka aadanaha oo jiilkasta uu ku keydiyo isagoo isticmaalayo qalinka. 

Qalinku ma ahan oo qura kuwan aynu naqaan ee Qalin biire, Qalin qoray (qalin rasaas), qalinka looxa lagu dhigto ee aynu geedaha ka sameyno iwm, waxaase jira kuwa waqtigan casriga ah aynu adeegsanno sida kiiboodhka aan iminkadan ku qorayo qoraalkan aad akhrineysid, haa waa kiiboodhka kumbiyuutarka ama telefoonka aynu adeegsanno waqtigan dunidu edegoowday, waxa uu noqonayaa nooc kamid ah qalimaanta aynu u adeegsanno aqoonta.

Qalinku waa wixi ugu horreeyay ee uu Allah abuuray, sida ku cad xadiiskan hoose oo uu werinayo saxaabigi weynaa ee Cubaada Bin Saamit RC.

عُبَادَةَ بْنِ الصَّامِتِ قال : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : إِنَّ أَوَّلَ مَا خَلَقَ اللَّهُ الْقَلَمَ فَقَالَ لَهُ : اكْتُبْ ، قَالَ : رَبِّ وَمَاذَا أَكْتُبُ ؟ قَالَ : اكْتُبْ مَقَادِيرَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ

Wixii ugu horreeyey ee Alle abuuray waxa uu ahaa qalinka, dabadeedna Alle ayaa ku yiri “Qor.” Qalinkii waxa uu yiri “Rabbiyow, maxaan qoraa?” Waxa uu Alle ku yidhi, “Qor maqaadiirta wax kasta ilaa Saacadddu (Qiyaamuhu) ka dhacayso.”

Qalinku waa saaxiibka buugga, waa laba mataano ah oo aan kala harin, labaduba waa furaha aqoonta iyo ilbaxnimada. Qalinku waa kan Allah uu ku dhaartay, suuradda Al-qalam magaceedu yahay,    ﴾ ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ ﴿. Qalinku waxa uu ku jiraa suuraddi ugu horreysay ee quraanka kariimka ah ee suuratul calaq, waa suuradda ka hadleysa bilowgeeda akhriska, oo nabigeena Muxammad NNKH lagu leeyahay:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيم

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ (1) خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ (2) اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ (3) الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ (4) عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ (5)

Qalinka xaqiisa ma siinay? Weliba waqtigan dunidu isku wada furantay, xiriirku fududaaday, aqoontu korortay islamarkaana aynu heli karno aqoon kasta inagoo adeegsaneyno internetka oo balaayiin kutub oo cilmi kasta ah aynu ku heleyno ilbiriqsiyo. 

Sida aan qabo ma aanan siin xaqa ay lahaayeen qalinka iyo buugga, waxaa jira dhibaato ay nala qabaan dadyow badan oo soo ifbaxday sanadihi u dambeeyay, waa in weheshiga buugga iyo qalinku yaraaday, waxaa booska ka riixday baraha bulshada. Haa waa baraha bulshada, sida Feesbuug, yuutiyuub iyo kuwo kaloo badan. Waxaa dadka qaar badanoo xataa waxbartay ku sii yaraanaya akhrinta buugaagta iyo adeegsiga qalinka, waxaana soo ifbaxaya in xataa qorista far soomaaligu faraha ka sii baxeyso, oo meesha uu soo galay afsoomaali jajab ah, waa xaqiiq dad badani ila arkeen.

Tusaale ahaan waxaad ku arkeysaa qof soo qorayo: Haween wanaagsan! Waxa uu ula jeedo waa Habeen wanaagsan, halkaas waxaa ku lumay macnaha weedhaas uu soo qoray, oo halkaas xaraf ee meesha ka baxay waxa uu la tagay ula jeedka uu ka lahaa qofkaas. Taasi waa uun tusaale yar, ee waa wax tira beel ah markaad si qoto dheer u eegtid qoraallada afsoomaaliga la isku weydaarsanayo baraha bulshada.

Lasoco Qeybta 2aad

ABABIYE

BARBAARINTA TOGAN

Talooyin texane todobaadle ah oo la xariira barbaarinta carruurta:

Qeybta 3aad:

Waxey inoo joogtay tobaadki hore inagoo ka hadleyna habdhaqanka taban ee barbaarinta, waxaana ka soo hadalnay 10 qodob, maantane halkii baan ka sii wadeynaa inshaa Allaah.

      11.    Ciqaabta: waa hab qaabab kala duwan ay waalidiintu ugu fuliyaan carruurtooda iyagoo aaminsan inay wax ku saxayaan, balse ciqaabta qaabkey doonto ha ahaatee xal waara ma keento, waxa ay dhalisaa calool ku qaad iyo werwer joogta ah. 

     

     Ilmaha la ciqaabayo wuu ku adeecayaa oo amarkaaga wuu qaadanayaa laakin waa waqti kooban, ama waxa uu baranayaa laba wejilenimo habdhaqankiisa ah, markaad joogto sidaad jeceshahay ayuu sameynayaa markaad maqantahayne hab dhaqan ka duwan buu la soo baxayaa.

     

     12.    Dambiile ka dhigis: waa hab ka mid ah dhaqanada taban ee waalidiinta qaar, in waalidka indhihiisu la madowyihiin wax kasta oo uu ilmuhu qabto ama fal kasta oo ka yimaada ilmaha uu waalidku ku jawaabo dambiile ayaad tahay.

    

   13.    Galladda badan: in markasta ilmaha lagu manna sheegto waxkasta oo loo qabto, lana soo xasuusiyo waxyaabihi aad utartay iyo daal ka aad ka soo martay, waxa ay ka dhigeysaa ilmaha mid daciif ah, ilmuhuna waxa uu isku dayayaa inuu ka baxsado gallad sheegashadaas joogtada ah, taasoo keeni karta in ilmuhu ku dhiirado xatooyo, si uu ubuuxiyo baahiyihiisa guriga la xariirta ama inuu gurigaba ka baxsado ugu dambeynti.

Gallad sheegashadu siyaabo kala duwan ayey noqon kartaa, tusaale ahaan: inti aan kuu soo qabtay kaddib saan maad sameysay? Ama yaan ushaqeeya oo dartiis u daalayaa oon adiga aheyn?

   

   14.    Dhaliisha joogtada ah: waxkasta oo uu ilmuhu qabto waalidku kuma qancayo, hab dhaqan kasta waxa uu waalidka ka dhex arkayaa daldaloolo uu ku dhaliilo.

   

 Dhaliishan waxa uu ka dhigayaa ilmaha inuu ka haro shaqo ama wax qabad, waxa ayna dhalineysaa inuu ka door bido gaar joognimo.

1 

   15.    Digniinta faraha badan: waa hab kale oo taban, digniinta joogtada ah ee uu la kulmayo ilmaha si joogta ah waxa ay ku keeneysaa inay maskaxdiisa ku dhegto oo uu mar walbo ku fakaro. Tusaale ahaan; haddii aad marwalbo ku tiraahdo inankaaga ‘’ ha cabin buuriga ama sigaarka…’’ waxaa maskaxdiisa ka sameysmaya boos sigaar ka u gaar ah, oo uu furi karo xilli kasta uu dareemo isfaham waa isaga iyo waalidka udhexeeya, taasoo uu jawaab kaga dhigi karo inuu tijaabiyo sigaarka qudhiisa si faduul ah.

Sidaa awgeed waalidku waa inuu xoogga uu saaro waxa uu rabo inuu ilmuhu sameeyo halka aad diiradda ka saari laheyd waxa aadan rabin.

La soco Qeybta 4aad

W/Q: Dr. C/qaadir Insi

10ka CUNTO EE UGU FIICAN EE LA DAGAALANTA FAYRASYADA ISLAMARKAANA ILAALISA CAAFIMAADKA SAMBABADAADA:

Qeybta 4aad:

8. Toonta (tuun): waxaa ku jirta isku dhis kiimika ahaan loo yaqaan Flavonoids oo dardargelisa soo Saarista maaddada loo yaqaan Glutathione, taasoo caawisa sida looga takhalusi lahaa sunta iyo waxyaabaha kansarka dhaliya ee jirkeena ku jira.

Diraasad la sameeya 2013 waxa ay muujineysaa in dadka isticmaala seddex xabbadood oo toon qeyriin ah laba jeer usbuuci ay ku yaryihiin kansarka sambabka ku dhaca 44%. [6]

9. Cunista xubuubta: waa dalagga beeraha ka soo go’a sida:

Qamadiga, digirta, masagada, sarreenka iwm, waxaa ku jira buunsho aad u nafci badan, waa inay cuntadaada ka mid noqdaan xubuubtaas, waxa ay xoojiyaan neefmareenka, waxa ayna yareeyaan unuglaashada cudurrada sambabka ku dhaca ee raaga.

10. Basbaas guduud: waxa uu dhowraa xuubka khafiifka ah ee gudaha kaga dahaaran habdhiska neefmareenka, waxaa kale oo uu ka takhalusaa raadka xanuunka neefta ama asmada.

Haddaba marki laga soo tago tobankaas cunto ee caafimaadka sambabada qeyb weyn ka qaata, waxaa jira talooyin kale oo la xariira cuntada iyo caafimaadka sambabada, waxaana ka mid ah:

 Yarey cunta qaadashada gelinka dambe gaar ahaan wixi ka dambeeya casir liiqa
 Qaado cuntada ugu culus ee aad ugu talagashay maalintaas xilliga gelinka hore iyo duhurradi.
 Ka fogaw cuntooyinka keena aaryada badan ee caloosha ka sameysanta ama dimbiryada.

DHAMMAAD

6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3718302

10ka CUNTO EE UGU FIICAN EE LA DAGAALANTA FAYRASYADA ISLAMARKAANA ILAALISA CAAFIMAADKA SAMBABADAADA:

Qeybta 3aad:

4. Ha halmaamin miraha: miraha sida lowska, miraha qaraha, jicibta, gabbal dayaha iwm waxa ay aad ugu fiicanyihiin caafimaadka sambabada, waayo waxaa ka buuxa curiyaha Magniisiyam.

Mirahan waxa ay jirka siiyaan xaddi fara badan oo Magniisiyam ka ah, waa macdan laf dhabar u ah caafimaadkeena, waxa ay furtaa ama ballaarisaa marinnada hawada ee neefmareenkeenu leeyahay.

5. Saliidda seytuun ee bikrda ah: saliidda seytuunka waxa ay qani ka tahay dufanka nooca loo yaqaan (unsaturated), iyo fitimiino muhiim ah sida:

Fitimiin E iyo Fitimiin K oo sambabada ka dhowra inay tamar badan ku lumiyaan falgalka hawada, waxa ayna joojisaa nudayaasha sambabaada inay howlgabaan. [3]

6. Barokooli:

Waa qudaar aanan weli soomaaliya ku arkin, afsoomaaligeedane ma helin, waa nooc ka mid ah qudradda cagaaran, waxaa ku jira maaddo lagu magacaabo (sulforaphane), oo kordhisa firfircoonida hiddasidayaasha unugyada sambabka ee ka dhowra habdhiska neef mareenka dhibta ka dhalata cadaadiska oksidheeshinka, sidoo kale waxa uu hagaajiyaa qulqulka hawada ee sambabada qaba xanuunka neefta ama asmada. [4]

7. Sanjabiisha: waxa uu sambabada ka saaraa sunta, waayo waxaa ku jira sanjabiilka walxo ka hortaga caabuqa.

Waxaa kale oo uu hagaajiyaa wareegga dhiigga ee gaaraya sambabada, taasoo keeneysa inuu xoojiyo caafimaadka sambabka. [5]

3.www.pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27378219

4.https://clinicaltrials.gov/ct2/show/NCT00994604

5.https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30121057

La Soco Qeybta 4aad

10ka CUNTO EE UGU FIICAN EE LA DAGAALANTA FAYRASYADA ISLAMARKAANA ILAALISA CAAFIMAADKA SAMBABADAADA:

Qeybta 2aad:

Waxaynu qeybti koowaad ee qormadeena kaga soo hadalbay gogoldhig sharraxayay habdhismeedka sambabada iyo sida uu ushaqeeyo, maantane waxaan gudagaleynaa qormada nuxurkeeda.

Waxaa jira cuntooyinka qaar jirkeena aad uga caawiya dagaalka uu kula jiro ilma aragtida fayraska, isla markaana sambabada ka dhowra wasakhdaas dhibta ka imaaneysa iyo inaad si dabiici ah ugu neefsatid kuna raaxeysatid. Khubarada caafimaadka waxa ay dejiyeen liis dheer oo cuntooyinkaas ka mid ah, ayna qasab nagu tahay inaynu si joogta ah u qaadano si aan u helno faa’iidooyinka ay caafimaadkeena ku soo biirinayaan, waxa ayna kala yihiin:

1. Tufaaxa: waa qudaar aan dalkeena lagu beerin weli, balse beec mushtar ahaan loo keeno haba yaraatee, qiimaheeduna ka qaalisanyahay qudaarta nooca furutada loo yaqaan ee aynu beerno. Tufaaxa waxaa ku jira isku dhis loo yaqaan seynis ahaan (phenolic compunds iyo flavonoids) oo lagu yaqaan inay yareeyaan xanuunka ama caabuqa haleela marinnada hawada.

Diraasad ay faafisay majallada reer yurub ee caafimaadka neefmareenka, waxaa lagu sheegay in carruurta cabta maalin kasta koob cabitaan ka sameysan tufaax ay ku yaryihiin xanuunnada ku dhaca neefmareenka.

 Xabbad tufaax ah ama koob cabitaan tufaax ah oo aad maalin kasta isticmaashid waxa uu kaa ilaalinayaa in marinada hawada sameeyaan shanqarta foorida la moodo ee tilmaanta u ah marin ciriiga lagu garto neef qabatinka, oo ku dhaca feeraha sababteedane ay leedahay balqamka ku uruuray halkaa. Tufaaxa gaar ahaan cabitaankiisa waxa uu si gaar ah faa’iido ugu leeyahay hooyada uurka leh, waayo waxa uu siiyaa inta jirkooda uga baahanyahay curiyaha birta, waxaa kale oo uu uur jiifka ka dhowraa inuu ku dhaco xanuunka neefta.

2. Kalluunka: noocya badan oo kalluunka ka mid ah sida: Salmoon, sardiin iyo kuwo kale waxa ay ka qeyb qaataan daweynta xanuunka sambabada ku dhaca ee COPD loo yaqaan. COPD waa ereyo laga soo gaabiyay xarfaha ugu horreeya ee Chronic Obstructive Pulmonary Disease oo micnaheeda afsoomaali ahaan noqonaya; xanuun raga oo sambabada ku dhaca oo xira marinada hawada.

Sida ay ku warrameen cilmibaarayaal ka tirsan kulliyadda caafimaadka ee jaamacadda Rochester, maaddada kalluunka ku jirta ee Omega 3 loo yaqaan waxa ay qeyb weyn ka qaadataa daweynta xannuunada ku dhaca sambabada.[1]

Kalluunka Salmon ka waxaa ku jira xaddi badan oo Omega-3 ah waxa uuna ka qeybqaataa ka takhalusida bakteeriya kasta oo ku dhacda sambabada, waxaa kale oo uu yareeyaa in sambabadu unuglaadaan caabuq kasta.

3. Shaaha cagaaran: wuxuu qani ka yahay waxa afka qalaad loo yaqaan Anti-oxidant, oo yareysa caabuqa, lana dagaallama fayrasyada ku dhaca sambabada. Xeeldheerayaashu waxa ay xaqiijiyeen in cabidda koob shaaha cagaaran ah maalin kasta uu jirka siinayo anti-oxidant ku filan inuu yareeyo maaddada kiimikaad ee Histamin loo yaqaan, oo masuulka ka ah in neef mareenka uu qaado xasaasiyad.

Diraasad la sameeyay 2017 waxaa lagu ogaaday in 1000 qof oo qaangaar ahaa dalka Kuuriya ee maalin kasta cabi jireen laba koob oo shaaha cagaaran ah ay sambabadooda ka shaqa fiicanaayeen kuwa aanan cabin shaaha cagaaran.[2]

La Soco Qeybta 3aad

1. www.urmc.rochester.edu/news/story/4526/omega-3-fatty-acids-may-reduce-bacterial-lung-infections-associated-with-copd.aspx 

2. www.academic.oup.com/jn/article/148/1/70/4774510

10ka CUNTO EE UGU FIICAN EE LA DAGAALANTA FAYRASYADA ISLAMARKAANA ILAALISA CAAFIMAADKA SAMBABADAADA:

Iyadoo ay sii kordhayaan wasakhowga hawada ee dhulkan aynu ku noolnahay, xanuunno ay keenaan ilma aragtida jeermiska fayraska loo yaqaan, sare ukaca kaarboon laba oksaydhka, hab nololeedkan casriga ah ee degdegta badan, nolosha mashquulkeedu sii badanayo iyo fiditaanka cabista sigaarka ayaa waxaa isweydinteenu tahay sideen ku ilaashan karnaa badqabka sambabadeena?

 Qormadan aan astaanta uga dhignay 10 ka cunto ee ugu fiican ee naga caawin kara la dagaallanka fayrasyada jirkeenu baylahda uyahay islamarkaana noo dhowraya badqabka sambabkeena, ayaan jeclahay inaan wejiyo kala duwan ka eego, weliba cuntooyinka aan soo tixi doono oo badankood ah kuwo dalkeena laga heli karo.

Sambabku waxa uu ka midyahay xubnaha ugu muhiimsan jirkeena, waxa uu ka mid yahay xubnaha qashin saarka jirkeena u qaabilsan, waxa uu jirka ka saaraa hawada aynu isticmaalnay ee unugyada jirkeenu soo tufaan, hawada laga faa’iideystay oo isu bedeshay waskh, in jirka laga saarane ay halbowle utahay caafimaadkeena, waa hawada loo yaqaan KAARBOON LABA OKSAYDH oo hab saynis ahaane loo qoro (CO2), hawadan marka uu unug walba iska soo saaro waxaa lagu soo daraa dhiigga, dabadeedne waxaa ugu dambeyn  la geeyaa sambabada.

Sambabadeenu habdhismeed ahaan waxa ay leeyihiin goob Abuurihii weynaa ugu talagalay inay isku weydaartaan hawada iyo dhiigga, waa goob dhiiggu wixi uu siday ee hawo wasakheysan ah ku wareejiyo unugyada shaqadaas u qaabilsan sambabada, islamar ahaantaana uu kula soo wareego hawada nadiifta ah ee sambabadu ka keeneen degaanka aynu ku noolnahay, waa hawada aynu sida joogtada ah ugu baahanahay ee OKSAJIINTA, oo hab seynis ahaan loo qoro (O2).

Halkaas waxaa lagu kala wareegayaa labadaas hawo, midi waa sun jirkeenu iska saarayo, midine waa lama huraan, la’aanteed nololi suuroobeyn. Dhiigga waxa uu la soo laabanayaa Oksajiinta uu ka soo qaado sambabada, sambabaduna waxa ay la laabanayaan Kaarboon laba oksaydh, si ay jirka uga saaraan. Dhiigga Oksajiinta waxa uu u qeybinayaa unugyada jirkeena, ka bilow oogada ilaa cirifka hoose ee cagaha, si unug kastaahi ugu adeegsado falgalladiisa nolosheenu ku socoto. Waa shaqo aynaan ka war heyn sida ay jirkeenu u sameynayo, kuma socoto rabitaankeena, awooddeena iyo isu duwiddeena, ee waa mid Abuuraheena sare noogu nimceeyay, inta ay nafi nagu jirtane sidaa isu daba taal shaqadaas iyo malaayiin shaqo kale uu Allihi na abuuray jirkeena usameeyay.

Ma jirto nimco ka weyn haddii aan fahmi laheyn sida habdhisyadeenu ushaqeynayaan, balaayiinta nude ee sida xikmadda Alle ah shaqadooda ugudanaya iyagoon wax khalad ah sameyn, amarrada kala duwan ee tira beelay ee  ay kala qaadanayaan si howlihi loo igmaday u gutaan, waqtiga ay howlgudashadaas qabanayaan xawaarihiisa dartiis in badan kuma xisaabin karno waqtigan aan adeegsanno. Intaas iyo ka badan oo Allaah noogu deeqay misna had iyo jeer aynu ku jisaarno!. Allaah waxa uu quraanka ku leeyahay: [haddaad tirisaan nimcada Alle ma koobi kartaan], waa xaqiiq biyo kama dhibcaan ah, waana inaynu garano tabardarrideena iyo awoodda rabbi SWT.

 Waxaa batay waqtigan dunida edegta noqotay cudurrada ku dhaca sambabada iyo neef mareenka, waxaa aad loo dareemay wasakhowga ay keeneen warshadaha, si gaar ah magaalooyinka waa weyn ee caalamka.

Sida ay sheegeyso hey’adda caafimaadka adduunka u qaabilsan (WHO), waxaa wasakhowga hawada uu sababaa dhimashada 4.2 Milyan oo qof adduunka dhan sanad kasta, waa tiro badan, waxa ugu weyn ee keenane waa falkaas bani aadamku waxyeellada u horseedayo degaankiisa.

Hawadaas wasakheysan waxa ay qabsataa xuubka ku dahaaran sambabada gudahooda, dabadeed waxaa ka buuxsamayo ilma aragtida hawadaas ay wadato, dabadeedne horseedda xanuunno fara badan oo isugu jira kuwa caabuq la xariira iyo kuwa aan la xariirin.

La soco Qeybta 2aad

18 WAXYAABOOD OO UU DHAKHTARKAAGU RAJEYNAYO INAAD KA OGAATID TALLAALKA

Qeybta 4aad:

12. DIFAACA DABIICIGA AH KAMA FIICNA DIFAACA UU SAMEEYO TALLAALKA:

Dadka qaar baa aaminsan in difaaca ka dhasha marka uu xanuunka kugu dhaco uu ka fiicanyahay kan uu sameeyo tallaalka. “taasi waa marin habaabin” ayuu yiri Dr. Schaffner oo sii raaciyay “fikraddan khatarteeda leh waa mid sii badaneysa. Waxaa jira xannuuno badan oo aan ku dabar jarnay tallaalka, dadkuna waaya aragnimo uma lahan dhaawaca ay keeni karaan iyo sida ay wax uleyn karaan”. Inagoo taa ogsoon haddane difaaca ka dhasha xanuunnada qaar markuu qofka ku dhaco sida jadeecada wuu ka sareeyaa kan tallaalka uu sameeyo (difaaca xanuunka jadeecada dhaliso waa 100%, kan tallaalka uu sameeyane waa 98-99%), balse waxaad mudaneysaa xanuun aan la ogeyn inaad ka kici doonto iyo inaad ku tegi doonto ama waxyeelo aan dhammaan gaarsiiya qeybo ka mid ah xubnaha jirkaaga, waana waddo ka xun tan tallaalka. Ayey tiri Dr. Edwards

13. TALLAALKU MA KEENO AUTISM:

Autism waa xanuun carruurta ku dhaca, saameyn ne ku yeesha la falgalkooda dadka kale, xiriir sameysiga iyo barashada luqada ama xirfadaha la xariira. Waxa ay soo baxday doodda la xariirta autism ka iyo tallaalka wixi ka dambeeyay 2003, waxaana dooddan hor boodayay dad u ololeeya tallaal la’aanta carruurta. Waxa ay ku doodayeen in tallaalka, si gaar ah MMR kan loo yaqaan (waddankeena weli lagama isticmaalo tallaalkan) uu keeno autism. Waa dacaayad aan waxba ka jirin ayuu yiri Dr. Schaffner.
Khubaro ka tirsan CDC ayaa ku sheegay ilaa sagaal diraasadood oo kala duwan oo ay maalgelineysay amaba fulisay CDC tan iyo 2003, in aaney jirin wax xiriir ah oo ka dhexeeya maaddada Thimerosal ee tallaalka ku jirta iyo autism ka.

14. TALLAALADU WAA AY KA WAXTAR BADANYIHIIN SIDA AY DADKU MOODAAN:

Tallaalada aan ka hadleyno awooddooda waxtar way kala duwanyihiin, sida ay leedahay Dr Edwards, “kan ugu awoodda badan waa tallaalka jadeecada oo qaadshada koowaad awooddiisu gaarto 95%, marka xoojinta la qaatane gaarto 98-99%. Sidoo kale busbuska 90%,DTP (tallaalka wada jirka ah ee gowracatada, teetanada iyo xiiq dheerta) waa 85% ”.

15. HA DHAGEYSAN DADKA TALLAALKA KU TILMAAMA KHAYAANO:

“Waa arrin khatar ah taasi” ayuu ku bilaabay Dr. Schaffner, “mid ka mid ah sababaha jadeecada looga dabar gooyay dalalka galbeedka waa in qof kasta laga tallaalay”.

16. HAKA DIB DHICIN TALLAALKA CARRUURTAADA:

Difaaca ilmaha yar waa mid korayo, waana muhiim inaad ku tallaashid jadwalka loogu talagalay tallaalka carruurta. Dib udhigisteeda waxa ay ka dhigantahay in khatartu sii kordheyso.

17. TALLAALADU WAXA AY U SHAQEEYAAN SI LAYAAB LEH:

Sida ay ku warrantay WHO 2-3 milyan oo ruux ayaa sanad kasta lagu badbaadiyaa tallaalka. Hadda dunida oo dhammi waxa ay quud-darreyneysaa in tallaal ka hortaga islamarkaana xakameeya COVID-19 la helo.
“Haddii la helo tallaal awood uleh inuu difaaco dadka, markaas is tallaalidu waxa ay dadka ka hor joogsaneysaa inay qaadaan jeermiska dhaliya caabuqa COVID-19” ayuu yiri Dr. Kuhn.

18. TALLAALADA WAXAA LAGA YAABAA INAY SUURAGELIYAAN INAAN GAARNO MAALIN AAN LOO BAAHAN WAX TALLAAL AH:

“Marki aan dabar goynay xanuunki furuqa, waxaan joojinay tallaalkiisa” ayuu yiri Dr. Schaffner. Marka tallaalada sida baaxadda weyn loo sameeyo ay u shaqeeyaan sidi loogu talagalay – qof kasta qaato tallaalka – waxa ay keeneysaa in xanuunka la dabar gooyo. Inta aan tallaalka loo helin, cudurka furuqa waxa uu dili jiray seddex meelood meel dadka uu ku dhaco, sida ay sheegtay CDC. Kiiski u dambeeyay ee si dabiici ah furuqu ugu dhacay waxa uu ahaa Soomaali 1977, waxa uu cunto kariye ka ahaa isbitaal soomaaliya ku yiil, kaasoo ay gaari wada raaceen laba bukaan oo qabay xanuunka furuqa, wuuna ka bogsaday.   

Kiiski ugu dambeeyay furuqa ee waqooyiga Ameerika waxa uu ahaa 1952, kii Yurub ugu dambeeyayne waxa uu ahaa 1953, halka kii Afrika uu ugu dambeeyayne 1977ki uu ahaa.

DHAMMAAD

ABABIYE

BARBAARINTA TOGAN

Talooyin texane todobaadle ah oo la xariira barbaarinta carruurta:

Qeybta 2aad:

Waxey inoo joogtay tobaadki hore inagoo ka hadleyna habdhaqanka taban ee barbaarinta, waxaana ka soo hadalnay seddex qodob, maantane halkii baan ka sii wadeynaa inshaa Allaah.

   4.    Hanjabaadda: hanjabaadda badan noocee doonto ha noqotee (mid toos ah iyo mid aan toos aheyn, mid dabacsan iyo mid culus,…) ma caawineyso mana ka qeyb qaadaneyso xallinta mushkiladda jirta.

   5.    Jees jeeska: waa hab kale oon habbooneyn oo kalsoonida ka qaadaya ilmaha, waxa uuna keenayaa inuu iska dhaadhiciyo inuusan awoodin ka haridda dhaqankaas la dhibsanayo, waxaa kale uu dhaawacaa niyaddiisa, taasoo sababi karta inuu noqdo qof xirxiran oon ula falgalin hareerihiisa si madax bannaan.

   6.    Cayda: ilmaha la caayo laguna tilmaamo sifooyin taban waa dhaqan waalidiinta qaar adeegsadaan, waxa ayna leedahay saameyn muddo dheer jirta, waxaa taa sii dheer in caydu ilmaha barto af xumo, dabeecad xun, isla markaana ilmaha yar ka dhigta mid dhibbane u ah carrabkiisa.

   7.    Isbarbardhig: ilmaha in ilmo kale lala barbardhigo ma ahan hab wanaagsan, ha sameyn waalid,… in laba qof la is barbardhigo ma ahan mid saxan, isbrbardhiggu waxa uu ku habboonyahay laba hab dhaqan ama laba mowqif in loo sameeyo ee ma ahan laba qof. Isbarbardhiggu waxa uu ilmaha yar ka qaadayaa kalsoonida uu isku qabay iyo awooddiisa, waxa uuna isku qancinayaa inuu yahay qof fashilan oo aan qaban Karin waxa uu qabtay kan lala barbardhigay.

   8.    Waanada xad dhaafka ah: nafta aadanaha ma jecla ka badbadiska waanada, way ku caajistaa… sidaa darteed ilamaha yar ukala qeybi markaad waano siineysid, oo iyagu hadal wax kuma fahmaane fal uga dhig intiisa badan. Diiniyan xataa markaan dib u eegno hab dhaqanki nabigeena Muxammad NNKH uu asaxaabtiisa kula dhaqmi jiray waxaan ka dhex arkeynaa in waanadiisa marar badan uu ku gaarsiin jiray fal ahaan. Ilmaha yar waxa uu kaala hor imaanayaa diidmo haddii uu mar walbo kaala kulmo wacdi fara badan oo laga badbadiyay ama toos ah, sidaa darteed mar walba waa inaan maskaxdeena adeegsanaa marka aan barbaarinta ku howlanahay.

   9.    Malada xun: in had iyo jeer hab dhaqanka ilmaha lagu macneeyo si taban waxa ay ka mid tahay malada xun, waxa uuna hoosta ka xarriiqayaa inaan lagu kalsooneyn oo dabeecadihiisane liitaan… taasoo keeneysa inay lunto kalsoonidi ka dhaxeysay ilmaha yar iyo waalidkiis, haddii kalsoonidaas la waayane waxaa soo xirmaya albaabada xiriirka ka dhexeeya. Waayo xiriir kasta waxa uu ku qotomaa kalsooni isweydaarata.

   10.    Eedeynta: marka ilmahaaga yar aad ku soo taagtid faraha eedeynta waxa ay ka dhigantahay inaad adigu taagantahay booskii garsoraha xukunka soo saarayay iyo booskii dambi baarihii wax eedeynayay, ilmuhuna yahay eedeysane, halki lagaa rabay inaad taagnaato booskaagi barbaariye wax hagaajinaya. Eedeyntu waxa ay ka soo dhex bidhaami kartaa habka weydiimahaagu ku socdaan… kala duwanaasho weyn baa udhexeysa inaad inankaaga weydiisid sababta uu usoo daahay? Adigoo deggen kuna dadaalaya badqabkiisa, iyo inaad weydiisid sababta uu usoo daahay? Adigoo eedeynaya malooyin aan fiicneyne maskaxdaada ka guuxayaan. Tan hore way isku kiin soo dhaweyneysaa, inankaaguna wuxuu kuu furayaa laabtiisa iyo sheekada uu kula wadaagayo, halka tan dambe uu kaa xiranayo qalbigiisa, waxa uuna isku dayayaa inuu doondoono been uu kaaga fakado ama uu isku badbaadiyo.

La soco Qeybta 3aad

W/Q: Dr. C/qaadir Insi

18 WAXYAABOOD OO UU DHAKHTARKAAGU RAJEYNAYO INAAD KA OGAATID TALLAALKA

Qeybta 3aad:

8. HAKA WELWELIN CURIYAHA MERCURY GA EE TALLAALKA LAGU SHEEGAY INUU KU JIRO:

Tallaalada qaar waxaa loo isticmaalaa maaddada Thimerosal si ay udhowrto, waxaana maaddadaas ku jira Ethylmercury, balse ilaa hadda wax caddeyn ah looma hayo in xaddigaas yar ee tallaalka ku jira uu waxyeelo keeni karo. Isku dhiskaas kiimikaad waxaa loo isticmaalaa inay ilaaliso tallaalada dhowrka jeer la isticmaali karo si aaney u kharribmin, sidaasi waxaa dhahday Dr. Edwards. Magaca Ethylmercury waxaa lagu khaldi karaa Methylmercury oo aan tallaalka qeyb ka aheyn, islamarkaana waxyeelo gaarsiiso habdhiska dareenwadka dhexe ee bani aadam ka (CNS), nasiib wanaagse kiimikadaas Methylmercury kuma jirto tallaalka.
Si kastaba ha ahaatee maaddadan Methylmercury waxaa laga helaa kalluunka qaar oo wasakhowga hawada ee biyaha usoo degta ka qaada. Jirkeenu waxa uu ka takhalusaa Ethylmercury si ka dhaqsi badan sida uu kaga takhaluso Methylmercury, taasoo ka dhigeysa in khatartiisu ay aad usii yartahay.
Haddaba iyadoo sidaa ay jirto ayaa wixi ka dambeeyay 2011 waxaa laga saaray tallaalka maaddadaas Ethylmercury, si loo yareeyo welwelka ama walaaca ay keeni karto.

9. QOF KASTA AYAAD CAAWINEYSAA MARKA AAD TALLAALKA QAADATID:
Tallaalka waxa uu keenaa bulsho caafimaad qabta. Dadka difaacoodu liito waxa ay geli karaan khatar haddii ay la xariiraan qof xanuunsan. Marka qofkasta oo inaga mid ahi uu qaato tallaalka, waxaan ka hortagnay inuu dillaaco cudur safmar noqda.
“Waxeynu naqaanaa haddii bulshadu wada tallaalantahay inay taasi yareyneyso awoodda uu fayras ama jeermis dhaliye kaleba uu ku faafi karo”, sidaasi waxaa tiri Dr. Edwards. Haddii qof kasta tallaalanyahay waxaa si dhab ah ugoynay wadiiqadi uu ku faafi lahaa caabuqa, tani waxaa loo yaqaanaa ‘Difaac wadareed’. Khubaradu waxa ay rajeynayaan in tani noqoto mid ka mid ah faa’iidooyinka laga heli karo tallaalka COVID-19.

10. WELI WAXAAD U BAAHANTAHAY INAAD ISKA TALLAASHID XATAA CUDURRADA DHIFKA AH:

Dhakhtar cudurrada faafa ka dhiga iskuulka dawada ee jaamacadda Vanderbilt oo lagu magacaabo Willium Schaffner, waxa uu sharraxayaa isweydiinta tusaale qof ku nool miyi fog uu carruurtiisa uga tallaalayo cudur aan dalkaas laga aqoon oo waddan aad uga fog ka jira. Waxa uu leeyahay “maalin buu ilmahaagu safri doonaa, waxaanu ognahay in marka waalidiin badani ilmahooda udiidaan  inay tallaal siiyaan, inay dhici karto in xanuunkaas laga tallaali lahaa waddanka uu soo geliyo qof dibadda ka yimid, tani waxa ay ka dhigantahay in haddii xataa aanu safrin ilmahaagu uu khatar ku jiro”. Waxa uu tusaale usoo qaatay jadeecadi ka dillaacday Disneyland oo California ka tirsan sanadihi 2014-2015.

11. TALLAALADA LA ISKU QAATO CULEYS KUMA AHAN DIFAACA JIRKA:

Ururka WHO waxa uu xaqiijiyay in dadka qaata dhowr tallaal mar qura oo xanuuno kala duwan kala khuseeya aaney wax dhib ah ku keeneyn caafimaadkooda. WHO waxa ay hoosta ka xarriiqday in tallaaladaas aaney culeys ku noqoneynin difaaca ilmaha yaryar in kabadan culeyska ay ku keenaan xannuunada caadiga ah. Bilcagsi waxaaba jira faa’iido laga helayo isku qaadashada dhowrkaas tallaal, sida dhakhtarka ku soo laalaabashadiisa oo yaraata iyo cirbada dhowr jeer ilmaha lagu turqi lahaa oo usoo gaabaneysa.

La Soco Qeybta 4aad

18 WAXYAABOOD OO UU DHAKHTARKAAGU RAJEYNAYO INAAD KA OGAATID TALLAALKA

Qeybta 2aad:

4. XATAA HADDII AAD QAADATO TALLAAL, WELI WAAD XANUUNSAN KARTAA:

“Ma jiro tallaal 100% awooddiisu tahay” waxaa sidaa dhahday Dr. Edwards, inkastoo qaarkood ku dhawyihin boqolleydaas sida jadeecada. Ururka WHO waxa uu sheegayaa in xilliyada ay dillaacaan cudurrada safmareenka ah, dadka tallaalka qaba xataa wuu ku dhacayaa, balse ma lahan awoodda sida dadka aan tallaalka ka qabin oo kale.
Waxaa jira 5% dadka qaata tallaalka jirkoodu kama falceliyo, sida ay sheegtay CDC. Taasi waa sababta tallaalada qaar ugu baahanyihiin xoojiye (booster dose). Waxaa jira dad uu xanuunku ku dhacay waxyar ka hor ama kaddib marka ay qaateen tallaalka, dabadeedne isku arka calaamadaha xanuunkaas, taasi waxaa u sabab ah difaaca jirkeena oo aan weli helin waqtigi uu ubaahnaa inuu jawaab ku bixiyo (jirkeenu waxa ay ku qaadaneysaa dhowr usbuuc inuu la falfalo tallaalka, dabadeed uu sameysto difaaci ka hortagga sameyn lahaa).

5. TALLAALKU MA KEENO CUDUR:

Inkastoo tallaalku ka sameysanyahay qeybo ka mid ah jeermis ka la rabo in lagaga hortago, haddane tallaalka laf ahaantiisa cudur ma dhaliyo. Haddii aan sii caddeeyo meeshaas, sababta waxa weeye tallaalka waxaa laga sameeyaa jeermiskaas (fayras ama bakteeriya) oo la daciifiyay ama la dilay. Tallaalka ka sameysan jeermiska la daciifiyay balse weli nool waxa uu keenaa in difaacaagu si xawli ah usoo burqado, si uu u sameeyo ka hortag. Noocan tallaalka ah looma oggola dadka qaar difaacoodu liito, waxa uuna ku keeni karaa khatar. Qeybta kale ee laga sameeyay jeermiska la dilay awoodda kii hore malahan, taasoo la micno ah inaad ubaahantahay inaad qaadatid wax ka badan hal jeer, dadka difaacoodu liitane wax khatar ah kuma keenaan. Waxaa jira tallaalo kale oo laga sameeyo suntan jeermis dhaliyaasha qaar oo wax laga beddelay, kuwani jeermiska laftiisa kama sameysna.
Haka welwelin noocyada tallaalka iyo waxa ay kala yihiin iyo inaad ku jirto dadka khatarta ku keeni karaan qaarkood, taasi waxaa ka masuul ah dhakhaatiirta iyo hawl wadeennada caafimaadka oo xilli walba howshaas u heegan ah inay hubiyaan qofka caafimaadkiisa inta aanu qaadan tallaal.
6. MARARKA QAAR WAA INAAD QAADATID TALLAALKA TIRO HAL JEER KA BADAN:

Waxa ay ku doodeysaa CDC in marka uu qofku qaato tallaal mar labaad ama mid xoojin ah uu difaaciisu gaaro awood ah 100%, tallaalada qaar waxa ay ubaahnaadaan mar seddexaad. Dadka qaan gaarka ah waa inay qaataan tallaalka gowracatada iyo teetanada tobanki sanaba mar. Tallaalada kale ee dadka waa weyn qaataan tiro dhowr jeer ah waxaa ka mid ah; cagaarshowga nooca A (Hepatitis A: 2 jeer oo ay u dhexeyso muddo 6-18 bilood ah ), cagaarshowga nooca B (Hepatitis B: 3 jeer muddo 6 bilood gudahood ah).
Jadwalka tallaalka carruurta ay qaataan isagane dhowr tallaal baa ku jira oo la qaato tiro halmar ka badan, sida gawracatada, teetanada iyo dabeysha (sinyarada), tallaalka jadeecada, Mumiska (qaamow qashiir) iyo Rubella. Tallaalka hargabka (influenza) isaga waxaa la qaataa sanad kasta.
7. TALLAALADA QAAR WAXAA KU JIRA MAADDOOYIN ILAALIYA (preservatives):

Cudurrada tallaalka leh sida; jadeecada, Rubella, HPV (fayras keena kansarka ku dhaca ilma galeen afkiisa) iyo kuwo kale dhammaantood waa dilayaal khatar ku ah nafteena, balse tallaalka ayaa ka hortag inoo ah, wax dhib ahna ma keeno tallaalka. Xarunta CDC waxa ay ogaatay in tallaalada qaar ay ku jiraan xaddi aad uyar oo ah kiimikada lagu ilaaliyo cuntooyinka la warshadeeyay si aaney u kharribmin (preservatives) iyo waxyaabo kale sida Formaldehydes iyo curiyaha Mercury loo yaqaan iyo weliba Alluminium, haddane xaddigaas wax dhib ah uma keenayo caafimaadkeena. Waxaa kale oo ay CDC sheegtay in jirkeenu kala kulmo degaanka aan ku noolnahay xaddi aad u sarreeya oo kiimikooyinkaas ah kana badan tan tallaalka ku jirta.

La Soco Qeybta 3aad

18 WAXYAABOOD OO UU DHAKHTARKAAGU RAJEYNAYO INAAD KA OGAATID TALLAALKA

Qormadan oo aad udheereyd waxaan ka soo xiganay majallada Readers Digest, inagoo meelaha qaar wax kabedel ku sameeyay, waxaana qoraalki asalka ahaa qalinka uqaatay Kristine Solomon.

1. XAQIIQDA TALLAALKA:

Dadaallada lagu horumarinayo tallaal loo helo COVID-19 ayaa waxa ay usocdaan si xawaare leh oon kala joogsi laheyn, sidaa waxaa sheegay Dr. Kathyrn M. Edwards oo ah afhayeenka ururka dhakhaatiirta cudurrada faafa ee Mareykanka oo loo soo gaabiyo (IDSA). Waxaa hadda socda wax ka badan 100 tallaal oo gacanta lagu hayaa, sideed ka mid ah waxa ayba marayaan heerka tijaabada tallaalka.
Waxaa jira su’aalo fara badan oo ku saabsan tallaalka, sida: goorma ayaa la heli doonaa? Difaaca uu sameynayase maku filantahay inuu ka hortago fayraskan cusub? Ilaa inteese naga difaaci karayaa?
Inta aynu jawaab u heleyno su’aalahan aan soo xasuusano inay jiraan tallaalo fara badan oo waxtar inoo leh islamarkaana naga difaacay cudurro fara badan, kuwaas oo maanta jawaabo badan aan uheyno su’aalaha ka imaan kara.

2. NADAAFADDA FIICAN BEDDEL UMA NOQON KARTO TALLAALKA:

Kor u kaca daryeelka caafimaad, nafaqada heerka sare ah iyo nadaafadda shakhsiyadeed iyo degaan buuqiisu aan badneyn ama dadkiisu yaryihiin waxa ay saameyn ku lahaayeen cudurrada faafa isu gudbintooda iyo daweyntoodaba sanado dhowr ah. Balse Ururka Caafimaadka Adduunka (WHO) waxa uu ku waramayaa in tallaalku cayaaray kaalin taas ka weyn, marka laga hadlayo yareynta cudurrada. Haddii aanu jirin tallaal aan cudurrada uga hortagno sida COVID-19 hadda nagu heyso, waxa aan heli karno markaas waa uun nadaafadda oo qura. Sidaa waxaa tiri Dr. Edwards oo ah barafasoor caafimaadka carruurta ka dhigta jaamacadda Vanderbilt ee Nashville ku taal. Cudurrada qaar aad ufaafa sida jadeecada, nadaafaddu naguma filna.

3. WAA INAAD QAADATAA TALLAALKA XATAA HADDAADAN MAQAL CUDURKA:

Tusaale waxaan soo qaadaneynaa, Ururka Caafimaadka Adduunka ee WHO waxa uu inoo sheegaa tallaalka Haemophilus Influenza type B (Hib), oo ah bakteeriya keeni karta caabuq ku dhaca dhiigga iyo maskaxda sida maskaxgaraadka (meningitis). Tallaalkaas awgii, xanuunka hadda ma aragno oo aad buu uyaryahay. Inta aan tallaalka loo helin waxa uu ku dhici jiray carruur ka badan 20,000, waxaana udhiman jirtay carruur 1000 ka badan sanad kasta dalka Mareykanka kaliya, hadda waxa ay hoos ugu dhaceen 50 kiis sanadki, sida ay ku warrantay xarumaha xakameynta iyo ka hortagga cudurrada ee loo yaqaan CDC. Haddii aanan tallaalka qaadan waxaa soo laaban kara jeermisyo badan oo dadka leyn jiray tallaalka ka hor.

La soco Qeybta 2aad

ABABIYE

BARBAARINTA TOGAN

Talooyin texane ah oo la xariira barbaarinta carruurta:

Qeybta 1aad:

Texanaheenan ABABIYE waxaan kaga hadli doonaa haddii Alle idmo dhinacyo badan oo khuseeya ababinta carruurta, inagoo soo qaadan doono kaalinta waalidka, tan macalinka iyo dowrka bulshadu ku leedahay barbaarinta guud. Waxaan iftiimin doonaa halka wax ka khaldanyihiin marka bulshadeena hab barbaarineedkeeda la eego, diiniyan maku saxanahay wadiiqooyinka aan adeegsano iyo waxa ay qabaan khubarada ku xeeldheer cilmiga bulshada iyo barbaarinta.

Qeybtan waxaan ku bilaabeynaa waxyaabaha aan fiicneyn ee aan u adeegsano barbaarinta, kuwaasoo leh raad dhaawac ku reebaya carruurta maskaxdooda.

Hab dhaqanka taban ee barbaarinta:

     

     1.    Qeylada: waa dhaqan caan ah oo waalidiintu badankood kaga jawaabaan dhaqanka aan qancin ee carruurtooda, gaar ahaan carruurta aadka u dhibka badan. Qeyladu ma keento dhaqan toosan, waxeyse taa bedelkeeda hor seeddaa inuu argagaxo ilmaha, weliba sanadaha hore oo ay da’diisu aad u yartahay.

    

     Qeyladu waxa ay keentaa in ilmuhu bilaabo siduu isku difaaci lahaa, waxa uuna xoogga saarayaa siduu kaga baxsan lahaa qeylada taagan, halki ay aheyd inuu xal uraadiyo falki keenay qeylada waalidka.

Qeylada natiijada taban oo ay ilmaha maskaxdooda ku beereyso way ka darantahay tan ay keeneyso garaacista ama hababka kale ee ciqaabta carruurta la xariira. Taa waxaa sii dheer qeylada ilmahan uu sida joogtada ah kala kulmayo waalidka ama ciddi kale ee barbaarinta ka masuulka ah waxa ay bar madow ku reebtaa maskaxdiisa, markasta oo uu ilmuhu maqlo qeylo ama fal la mid ah waxa uu soo xasuusanayaa dareenki tabnaa ee ay ku reebtay qeyladii soo martay isagoo yar oo aan tabar laheyn.

     

     2.    Canaanta joogtada ah: canaantu waa hab kale oo barbaariyuhu isticmaalo islamarkaana saameyn taban leh. Canaanta badan waxa ay gilgishaa qalbiga, waxa ay kala furfurtaa xiriirka, waxa ay kala fogeysaa quluubta, waxa ayna dishaa dareenka togan ee labada dhinac u dhexeeyay.

     

     3.    Amarrada badan: amarrada badan ee aanu la socon qancinta qofka wax la farayo waxa ay ilmaha u bedeshaa mashiin loogu talagalay inuu amarrada fuliyo uun, waxeyna meesha ka saareysaa shakhsiyadda uu leeyahay oo ay daciif ka dhigeyso ama qof haya raac ah oo aan jiritaan laheyn. Ilmaha yar waxa uu ubaahanyahay inuu fahmo inuu leeyahay shakhsiyad gooni u taagan, haddii wax la amrayane waa inay la socoto inuu fahmo waxa loo dirayo, sababta iyo sida ugu fiican ee la donayo inuu wax u qabto.

    

     La soco Qeybta 2aad

   

    Dr. C/qaadir Insi