Sirta Nolosha 3: Raggu maxay gayaankood ku xushaan?

Qeybta 3aad:-

Shaqada maqaarka:

1. waxa uu ka hortagaa in biyaha jirka ku jira ka soo baxaan
2. waxa uu ka hortagaa in jirka wax shisheeye bannaanka ka soo galaan, sida; biyaha iwm
3. waxa uu ka hortagaa in jirka si fudud dhaawac usoo gaaro
4. waxa uu jirka ka difaacaa qaar ka mid ah bakteeriyada si aaney u galin
5. midabka maqaarka waxa uu jirka ka difaacaa ileyska cadceedda ama qorraxda
6. maqaarka waxa uu inoo sameeyaa fitamiin muhiim ah, waa Vit D isagoo kaashanaya ileyska cadceedda. Ileyska qorraxda marka ay ku dhacdo maqaarka, 7- dehydrocholesterol ayay u bedeshaa Vit D. fitamiin D waxa uu koontaroolaa metabolism ka kaalsiyamka oo dhisa lafaha. Haddii la waayana waxaa hoos udhacaya heerka dhismaha lafaha, dabadeedne waxaa dadka waaweyn ku dhaca cudurka lafa jileeca (Osteomalacia), carruurtana (Rickets), dabadeedne lafaha ilmaha yar yar ayaa qalqalloocsamaya, gaar ahaan lugaha oo aad looga dareemo. Fitamiin D cuntada aynu cunno ayaa laga helaa lkn waa xaddi yar oon ku filneyn qofka, sidaa awgeed waxaa lagama maarmaan ah ileyska cadceedda inay ku dhacdo maqaarkeena.
7. maqaarka waxa uu soo saaraa dhididka, oo ah wasakh jirku ka takhalusayo, waana mid kamid ah hab dhiska qashin saarka jirkeena
8. waxa uu ushaqeeyaa qaab air condition ah oo waxa uu maamulaa heer kulka jirkeena, marka uu qabow jiro wuu diirranyahay, marka uu kuleyl jirana wuu qabowyahay
9. waa xubin dareen, waxaana ku dhex jira xididdada dareenka wada, sidaa awgeed waa waxa aan ku dareenno kala duwanaasha heerkulka, iwm
10. waa xubin ka mid ah difaaca jirka, waxa uuna leeyahay unugyo difaaca jirka

Shaqooyinkaas faraha badan iyo kuwo kaleba waxaan ku weyn karnaa si fudud, haddii inagoo qurux raadis ah aan  u adeegsanno walxo kiimikaad oo isbedel iyo dhaawac gaarsiiya dabaqadaha maqaarka.

Waxaa laga yaabaa in dumarka qaar ku doodaan gabar aan is caddeyn raggu ma doonayaan sidaa ayaa nagu kalifeysa iscaddeynta!, balse waxaan oranayaa ragga haddii aadan ku qanacsaneyn iscaddeynta idin kuma qasbi karaan arrintan boogta ku ah quruxda gabadha soomaaliyeed. Midabka madow haddaad xummaan mooddaan iska ilooba, aniga waxaan idin leeyahay waa hibo uu Ilaah idin siiyay iyo qurux aad dadyowga kale dheertihiin. Hadalkaa iskama oranayee iga hooya caddeynteeda cilmi ahaan. Midabka madow ama maarriinka ah waxaa jirka siiya unugyo maqaarka ku dhex yaal, gaar ahaan dabaqada kowaad, oo la yiraahdo Melanocytes, waxayna sameeyaan maaddo midabka keenta oo l ayiraahdo Melanin, taasoo ileyska qorraxda waxyeelladiisa jirka ka ilaalisa. Teeda kale ee muhiimka ah inaan ogaanno waxa weeye, inuu jiro nooc ka mid ah kansarka ku dhaca maqaarka oo la yiraahdo Melanoma oon ku dhicin dadka madow. Ilaah xikmaddiisa weynaa!, ingana caddaan ayaa nagala raacay asaan maqaarkeenna u horseedeynaa kansar iyo wax aan horay loo maqal. Midabka madow ama maarriinka ah waa qaali, reer galbeedkana ay aad u raadshaan, weliba intaa ku sii darsee gabdhaha qaada boqoradda quruxda ma ahan caddaan, ee waa maarriin!.

Dawooyinka la isku caddeeyo maqaarka ma ifiyaan oo qurahe waxa ay baabi'iyaan oo shaqadooda meesha ka saaraan unugyada melanocytes la yiraa ee melanin ta sameeya, mar alle marka gabadhu marsatana waxa ay meeshaas kuweyneysaa xubin weyn oo jirka ka difaacda waxyeellada ileyska cadceedda, taasoo ka dhigeysa inay u nuglaato waxyeelladeeda.

1. Qoorta: waxaa la tilmaamaa qoorta dhererkeeda, dhuubnideeda, cabbaaryaheeda iwm, qolo kastana tilmaamo ayay sheegaan, inagase ka soomaali ahaan aad ayay suugaanleydeenu uga hadleen xubintaas, waxaadna la ashqaraari doontaa badnidooda markaad dib ugu laabato suugaanteenna.
2. Dhexda: waa lagu kala duwanyahay cabbirka xulashada dhexda gabadha, waxaana hadba saameyn ku leh dhaqanka bulshada. Diraasad uu faafiyay bogga arrimaha bulshada ee Psychology Today waxaa lagu sheegay in raggu la dhacaan ama ay u jajabanyihiin dhexda yar oo weliba cabbirkeedu yahay 70% ballaadhka miskaha,  taasoo uu ku sheegay inay tahay halbeegga quruxda. Sidoo kale diraasad kale ayaa sheegtay in raggu halbeeggaas quruxda iyo xubnahoodaba ay isha ku mariyaan 0.2 ilbiriqsi ee ugu horreysa, taasoo ka dhigan in xataa wax aad uga yar hal biriqsi ay ku sahmiyaan.
3. Midabka: waa meesha ugu daran oo la isku khilaafsanyahay, balse soomaali ahaan waxaa la sheegaa midabbo dhowr ah balse markaan eegay iska ag dhaw, sida; maarriin dhalaal xiga, midabka dhiinka ah iwm, sidaa si lamid ahna qolo waliba midabkooda ayaa cabbirka quruxda ugu jira, marka laga reebo reer galbeedka oo gabadha qurxan midabkeeda ku tilmaamay brownish (maarriin).
4. Shafka: waa barta ku xigta wejiga oo ay raggu gabadha ka eegaan aragtida kowaad, waana meel ay ishu ku xasisho marka ay soo gaarto, quruxda dumarkana qeyb weyn ka cayaarta, biseylka dumarnimadoodana muujisa.
5. Gacmaha iyo Lugaha: waxa ay dhammeystiraan quruxda gabadha, waxaa la tilmaamaa dhererka gamcaha, dhumucda cududda, iyo kubka iwm
6. Timaha: waxa ay soo saaraan muhiimna u yihiin quruxda, sidi qodabada horene waa meel dadyowga dunida aaney isku si u tilmaamin qaabka quruxda, balse soomaalida waxa ay tilmaamaan timaha dhaadheer oo madow, waxaana taa nala wadaaga ummado kale sida carabta.

La soco Qeybta 4aad...